OKARINA

Okarina është instrument i lashtë frymor që bën pjesë në familjen e "vessel flute" - instrumente muzikore me trup të mbyllur në formë sferike dhe me vrima fryrëse, dhe me vrima gishtash. Origjina e saj daton mbi 12,000 vjet më parë, duke e bërë një nga format më të hershme të shprehjes muzikore në historinë njerëzore. Okarinat janë gjetur në kultura të ndryshme anembanë botës, veçanërisht në Mesoamerikë, Kinë dhe Evropë. Tradicionalisht, ato janë punuar nga materiale të ndryshme si qeramika, balta dhe substanca të tjera natyrore. Formën e tyre e karakterizohen një trup i mbyllur me një seri vrimash për gishtërinjtë dhe një gojëz, përmes së cilës fryhet për të prodhuar tingull. Shtrirja globale e këtij instrumenti reflekton lidhjen e thellë të njerëzimit me muzikën. Në botë ekzistojnë lloje të ndryshme të okarinave si: Okarina tërthore (stili më i njohur i okarinave), e popullarizuar nga muzikanti italian Giuseppe Donati në shekullin e 19-të, e cila ka një formë të ngjashme me pataten e ëmbël dhe përmban 10 vrima për gishtërinjtë, duke ofruar një gamë të gjerë tonalitetesh; Okarina e varur, e përhapur në Azi, veçanërisht në Kinë (e cila njihet me emrin xun), më e vogël dhe me më pak vrima, dhe që ofron një gamë të kufizuar tingujsh muzikor; Okarinat në formë drejtkëndëshe [Inline Ocarina] ndonjëherë edhe në formë ovale me një sistem pak a shumë të ngjashëm ose identik me okarinat tërthore; okarinat "e dyfishta" dhe "të trefishta" të formuara nga një trup me dy grupe të veçanta vrima gishtash që mundësojnë të krijojnë harmoni dhe një gamë më të gjerë tonalitetesh, etj.

Okarina e Runikut është një nga gjetjet arkeologjike më të rëndësishme në Evropën Juglindore. E zbuluar në fshatin Runik, në rajonin e Drenicës në Kosovë, ajo daton të paktën 8,000 vjet më parë dhe është instrumenti muzikor më i hershëm parahistorik i regjistruar ndonjëherë në zonën e Kosovës. Është e punuar nga nga balta e pastër dhe e pjekur, ka një gojëz në majë, disa vrima për gishtërinjtë rreth trupit të saj, me gjatësi totale prej 8 centimetra. Okarina e Runikut u zbulua në fillim të viteve 1970 dhe fillimisht ishte e ruajtur në Muzeun Kombëtar të Kosovës, derisa në vitet e 1990-ta, ajo u mor nga autoritetet serbe, dhe aktualisht ndodhet në Serbi. Duke marrë parasysh antikitetin e saj, kjo okarinë e zbuluar në Kosovë është një pjesë e çmuar e trashëgimisë sonë muzikore, që hedh dritë mbi traditat e hershme muzikore të Ballkanit dhe Evropës. Edhe pse është një instrument i thjeshtë në krahasim me okarinat moderne, ajo pasqyron magjepsjen e kahershme të njerëzve për krijimin e tingujve. Shaqir Hoti (1936-2021) ishte një mjeshtër dhe muzikant i shquar nga Kosova, i njohur për aftësitë e tij në ndërtimin e instrumenteve tradicionale muzikore, veçanërisht okarinave, i cili ka luajtur një rol të rëndësishëm në ruajtjen e okarinës së Runikut përmes mjeshtërisë së tij, duke krijuar replika të këtij instrumenti të lashtë.